Јаболкото, скромно, сочно и широко достапно има подлабока историја. Не само што е присутно во секојдневната исхрана на луѓето ширум светот, туку игра и симболична улога во религии, митологии и култури.

Но, од каде всушност потекнува ова овошје и како станало едно од најпопуларните на планетата?

 

Потекло од планините на Казахстан

Модерното јаболко (Malus domestica) потекнува од дивата сорта Malus sieversii, која и денес расте во планинскиот регион на Централен Азија, конкретно околу подножјето на планината Тјан Шан во Казахстан. Градот Алмати (чиј корен „алма“ значи „јаболко“) се смета за срцето на ова потекло.

Во овие предели, дивите јаболка растеле во шумски области и имале различни вкусови – од слатки до екстремно кисели.

 

Како патувало јаболкото?

Јаболкото го започнало своето патување на запад преку Патот на свилата, древната трговска рута што поврзувала Азија со Европа и Блискиот Исток. Трговците, номадите и истражувачите носеле семки и млади дрвја, кои почнале да се одгледуваат во различни региони.

Во античкиот свет:

• Старите Грци и Римјани ги одгледувале јаболката и развиле техники за калемење, што овозможило посигурна репродукција на одредени сорти.
• Во римското време, јаболкото станало широко распространето низ Европа.

 

Јаболкото во митови и симболи

Јаболкото има особено место во различни културни приказни:

• Во библиската традиција, Адам и Ева биле искушани од „забранетото овошје“, иако Библијата не спомнува конкретно јаболко, западната уметност често го прикажува како такво.
• Во грчката митологија, јаболкото на раздорот предизвикало Тројанската војна.
• Во нордиската митологија, јаболката биле плодови на младоста, со кои боговите ја одржувале својата вечна сила.

 

Ширење низ светот

• Во Средниот век, јаболкото станало составен дел од манастирските градини.
• Колонијалистите го пренеле во Северна Америка, каде што со тек на време се појавиле нови, локални сорти.
• Денес постојат над 7.500 различни сорти јаболка ширум светот, со различни бои, вкусови и намени.

 

Од дива до култивирана сорта

Дивата сорта Malus sieversii е генетски родител на сите денешни јаболка. Благодарение на вкрстување и селекција, луѓето успеале да создадат сорти што се поотпорни, послатки и со подолг рок на траење.

 

Јаболкото денес

Освен што е еден од најконсумираните плодови во светот, јаболкото е симбол на:

• здравјето („Едно јаболко на ден – докторот надвор од дом!“)
• знаењето (јаболкото на Њутн)
• искушението и љубовта

Во Македонија, традицијата на одгледување јаболка е длабоко вкоренета, особено во регионите како Ресен, каде што се произведуваат висококвалитетни јаболка што се извезуваат низ целиот свет.

 

Јаболкото не е само вкусно овошје, тоа е сведок на човековата историја, миграции, митови и развој на земјоделството. Од дивите планини на Казахстан до трпезите низ целата планета, ова овошје продолжува да нè фасцинира и храни и со вкус и со приказна.